Dzięki Muzeum Dulag 121 i Marianowi Skwarze – znawcy historii Pruszkowa, 30 lipca br. mieliśmy okazję zwiedzić i poznać historię pruszkowskiego kirkutu.
Cmentarz powstał w 1904 r., na ziemi kupionej od właścicieli pruszkowskiego majątku – hrabiostwa Potulickich, w bezpośrednim sąsiedztwie prowadzonej przez nich cegielni, a sponsorem jego zakupu był znany pruszkowski fabrykant Jakub Teichfeld, założyciel tutejszej wytwórni fajansu. Jest on jedynym w przestrzeni miejskiej Pruszkowa namacalnym śladem związanym z działalnością liczącej ponad tysiąc osób pruszkowskiej społeczności żydowskiej.
Na kirkucie chowani byli członkowie pruszkowskiej gminy, która została powołana w tym samym roku co cmentarz. Ostatni pochówek odbył się w czasie niemieckiej okupacji. Z barwnej opowieści dowiedzieliśmy się o dziejach kirkutu oraz pruszkowskiej gminy żydowskiej, osobach pochowanych na cmentarzu, a także o znaczeniu symboli umieszczanych na macewach.
Do dziś zachowało się w dobrym stanie ponad dwieście zabytkowych macew. Cmentarz podzielony jest na dwa sektory męskie i trzy żeńskie. Od strony ogrodów działkowych znajduje się kwatera dziecięca. W części środkowej znajduje się grób ofiar zagłady – matki z dwojgiem dzieci zamordowanych w kwietniu 1943r. Pod murem od strony Komorowa pochowano kilkunastu żołnierzy Wojska Polskiego wyznania mojżeszowego poległych we wrześniu 1939. Zostali tu przeniesieni po ekshumacji z mogił polowych.
Na cmentarzu znajduje się budynek. Pełnił dwie funkcje. Było to mieszkanie dozorcy cmentarza wraz ze stajnią, zatrudnionego przez gminę żydowską. Do jego zadań należało między innymi przywożenie na cmentarz zwłok, oraz kopanie grobów. Budynek służył też jako dom przedpogrzebowy „Świętego Bractwa”, które w gminach żydowskich zajmowało się organizowaniem pogrzebów. Znajduje się tu izba do rytualnej ablucji zmarłych, zwana Taharą. Budynek ten w latach 1995-2007 został wyremontowany rękami uczniów i nauczycieli dwóch szkół zawodowych z miast Nürtingen i Esslingen w Badeni Wirtembergii. W pracach pomagali im koledzy z pruszkowskiej „budowlanki”.
Spacer poprowadził Marian Skwara – znawca historii Pruszkowa. Autor monografii „Pruszkowscy Żydzi. "Sześć dekad zamkniętych Zagładą”. Zachęcamy do obejrzenia galerii zdjęć ze spaceru, a osoby zainteresoane symboliką żydowskich nagrobków, oraz ich losem w innych częściach polski do objerzenia filmyu, który pojawił sie ostatnio na kanale Youtube IrytujacyHistoryk.
To może Cię zainteresować: