Powiat pruszkowski obchodził ważną dla mieszkańców rocznicę. W weekend przypadła bowiem 76. rocznica aresztowania szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, którzy przybyli do miasta na pokojowe rozmowy z sowietami.

27-28 marca 1945 r. w willi przy ówczesnej ul. Pęcickiej 5 w Pruszkowie (obecnie ul. Armii Krajowej 11) funkcjonariusze NKWD aresztowali szesnastu członków Rady Jedności Narodowej. Przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego przybyli do miasta w celu podjęcia negocjacji, aby reprezentanci partii demokratycznych mogli wejść do Tymczasowego Rządu Rzeczpospolitej Polskiej, uznanego przez Józefa Stalina, Winstona Churchilla i Franklina D. Roosevelta za oficjalne władze Polski. Porozumienie mogłoby stanowić podstawę do przeprowadzenia wyborów, które wyłoniłyby reprezentację polskich obywateli do współudziału w rządzeniu krajem. Niestety, była to tylko pułapka, która doprowadziła do aresztowania przez NKWD przedstawicieli Polskiej Partii Socjalistycznej – Wolność Równość Niepodległość, Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Narodowego i Stronnictwa Pracy.

Do Pruszkowa na rozmowy przybyło 15 reprezentantów: Kazimierz Bagiński - wiceprzewodniczący Rady Jedności Narodowej, wiceprezes Stronnictwa Ludowego; Adam Bień - I Zastępca Delegata Rządu RP na Kraj, członek Krajowej Rady Ministrów; Józef Chaciński - członek Rady Jedności Narodowej, prezes Stronnictwa Pracy; Eugeniusz Czarnowski - członek Rady Jedności Narodowej, prezes Zjednoczenia Demokratycznego; wicepremier Jan Stanisław Jankowski - Delegat Rządu RP na Kraj;  Stanisław Jasiukowicz - zastępca Delegata Rządu RP na Kraj, członek Krajowej Rady Ministrów, wiceprzewodniczący Stronnictwa Narodowego; Stanisław Michałowski - wiceprzewodniczący Zjednoczenia Demokratycznego, członek Rady Jedności; Stanisław Mierzwa - przedstawiciel Stronnictwa Ludowego w Radzie Jedności Narodowej; Kazimierz Kobylański przedstawiciel Stronnictwa Narodowego w Radzie Jedności Narodowej Narodowej; Komendant Główny AK gen. Leopold Okulicki;   Antoni Pajdak - zastępca Delegata Rządu RP na Kraj, członek Krajowej Rady Ministrów; Kazimierz Pużak - przewodniczący Rady Jedności Narodowej, sekretarz generalny Polskiej Partii Socjalistycznej; Zbigniew Stypułkowski przedstawiciel Stronnictwa Narodowego w Radzie Jedności Narodowej;  Franciszek Urbański przedstawiciel Stronnictwa Pracy w Radzie Jedności Narodowej oraz Józef Stemler-Dąbski sekretarz delegacji.

Mimo gwarancji zapewnienia bezpieczeństwa, do rozmów ostatecznie nie doszło. Część członków demokratycznych partii została aresztowana już 27 marca. Miejscowi żołnierze Armii Krajowej próbowali ostrzec pozostałych delegatów, ale nie było im to dane. O tym w swoich wspomnieniach pisał Antonii Pajdak: Gdy 28 marca stawiliśmy się w Pruszkowie na stacji kolejowej, oczekujący na nas członek wywiadu AK ostrzegł, że sytuacja jest niejasna, bo Jankowski, Okulicki i Pużak nie wrócili do domu. Natychmiast zrodziło się podejrzenie, że zostali aresztowani”. Jednak i pozostali przedstawiciele polskiego rządu zostali zwabieni do willi. Wszyscy wraz aresztowanym wcześniej w Milanówku Aleksandrem Zwierzyńskim - wiceprzewodniczącym Rady Jedności Narodowej i przewodniczącym Stronnictwa Narodowego, zostali przewiezieni do Moskwy i osadzeni w sowieckim więzieniu.

Po przeprowadzonym śledztwu, przedstawiciele Podziemnego Państwa Polskiego wzięli udział w pokazowym procesie, który odbył się między 18 a 21 czerwca 1945 r. 12 członków zostało skazanych na karę więzienia, wynoszącą od 4 do 10 lat. Z procesu wyłączono Antoniego Pajdaka, który odmówił składania zeznań. Osądzono go 14 listopada tego samego roku w oddzielnym procesie i skazano na 5 lat więzienia. Pozostałych uniewinniono. Cały proces miał jednak na celu jedynie kompromitację polskiego Rządu na Uchodźstwie i Podziemnego Państwa Polskiego, bo zgodnie z międzynarodową umową władze jednego państwa nie mogły i nie mogą sądzić według swojego prawa władzy drugiego. Proces pokazał również, że ZSRR oficjalnie nie uznaje władzy polskiej i dążą do całkowitego przejęcia władzy w Polsce.

Aby uczcić to wydarzenie, w niedzielę (28.03) w kościele św. Kazimierza w Pruszkowie odprawiona została msza święta w intencji szesnastu Przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Po mszy, pod pomnikiem Przywódców Polskiego Państwa Podziemnego w Pruszkowie złożone zostały wiązanki. W tak skromny sposób, w zgodzie z wprowadzonymi obostrzeniami, uczczona została pamięć Bohaterów w 76. rocznicę Ich aresztowania.

To może Cię zainteresować: