pomnik Sołtysa w Wąchocku. fot. Witkowski Marcin CC BY-SA 3.0

Dziś obchodzimy Dzień Sołtysa. Święto to ma na celu okazanie wdzięczności i szacunku sołtysom za ich pracę oraz zwrócenie uwagi społeczeństwa na rolę sołtysa w polskiej wsi.

W Polsce jest około 40 tysięcy sołtysów. Jest on przedstawicielem lokalnej społeczności, przeważnie wiejskiej. Co ciekawe jeszcze kilkadziesiąt lat temu sołtysami byli praktycznie wyłącznie mężczyźni, dziś panie stanowią prawie jedną trzecią w tej grupie. Jego rola począwszy od średniowiecza ulegała poważnym zmianom i od 1990 roku w Polsce jest organem wykonawczym sołectwa.

Urząd sołtysa został utworzony na przełomie XII i XIII wieku, we wsiach lokowanych na prawie niemieckim. Pierwszym sołtysem zostawał zasadźca, który reprezentował interesy feudalnego pana. Pierwsze nazwy niemieckie to: scholtis, szoltyz. Sołtys w średniowiecznym systemie prawnym to także wiejski sędzia (Dorfschulze) oraz zasadźca lokujący wieś na prawie niemieckim.

Od początku XIII do połowy XIV wieku urząd sołtysa był dziedziczony przez najstarszego męskiego potomka. Potencjał sołtysów bywał na tyle silny, że ekonomicznie przewyższali czasem drobne rycerstwo. Z tego względu w 1423 roku szlachta wymogła na królu Władysławie Jagielle wydanie Statutu Warckiego, na mocy którego ich ziemie były włączane do folwarków lub dzielone pomiędzy kmieci. W 1563 roku urząd sołtysa zlikwidowano, zastępując ich wójtam.

W okresie zaborów zadania samorządu wiejskiego były zróżnicowane w zależności polityki zaborców. W Królestwie Polskim w gromadach organem wykonawczym był sołtys, a uchwałodawczym - zgromadzenie mieszkańców. Sołtys był zobowiązany do utrzymania porządku publicznego.

Po 1918 roku w Polsce funkcjonowały cztery systemy samorządności jako pozostałości polityki państw zaborczych. W 1934 roku gminy jednostkowe zostały zlikwidowane i włączone w skład gmin zbiorowych, w których jednostkami pomocniczymi stały się sołectwa. Samorząd wiejski był uzupełnieniem samorządu gminnego. Sołtys był wybierany na 3-letnią kadencję.

W PRL-u funkcja sołtysa istniała do 1954 roku, gdy została zastąpiona w latach 1954-1958 instytucją pełnomocnika gromadzkiej rady narodowej. W 1958 roku funkcję sołtysa przywrócono. Samorząd wiejski składał się z sołtysa jako organu wykonawczego i zebrania wiejskiego jako organu uchwałodawczego. Do 1973 roku samorząd wiejski działał w ramach gromad, a następnie w ramach sołectw jako jednostek pomocniczych gmin.

Od 1990 roku sołtys jest organem wykonawczym jednostki pomocniczej gminy, sołectwa. Sołtys jest wybierany przez zebranie wiejskie. Działalność sołtysa wspiera rada sołecka. Do kompetencji sopłtysów należy: reprezentuje sołectwo na zewnątrz, zwołuje zebranie wiejskie, realizuje uchwały rady gminy dotyczące sołectwa,  dokonuje poboru podatków bierze udział w posiedzeniach komisji rady gminy, jeśli rozpatrywane są sprawy sołectwa.

W tym szczególnym dniu, redakcja Obiektywnej Gazety Internetowej skłąda wszsytkim sołtysom naszego powiatu życzenia pomyślności w życiu osobistym oraz sukcesów i wytrwałości w pracy na rzecz mieszkańców, a także dobrej energii i przyjaznych ludzi dookoła!