18. lutego w podkowiańskim Pałacyku Kasyno mieliśmy okazję wziąć udział w niezwykle interesującym wykładzie „Obywatele w demokracji, demokracja w obywatelach” prof. dr hab. Bohdana Szklarskiego. Wykład ten był inauguracją Latającego Uniwersytetu Demokracji – inicjatywy lokalnych struktur Komitetu Obrony Demokracji – Miasta Ogrody.
Komitet Obrony Demokracji – Miasta Ogrody jest powstałym w grudniu zeszłego roku, oddolnym ruchem obywatelskim, zrzeszającym mieszkańców Brwinowa, Grodziska Mazowieckiego, Milanówka, Podkowy Leśnej oraz wielu okolicznych miejscowości. Z założenia KOD nigdy nie będzie partią polityczną i ma za zadanie budowanie społeczeństwa obywatelskiego i lokalnych więzi między mieszkańcami.
LUD czyli Latający Uniwersytet Demokracji jest formą działalności edukacyjnej Komitetu Obrony Demokracji. W ramach tej inicjatywy organizowane będą cykliczne otwarte wykłady i dyskusje poświęcone ważnym zagadnieniom społecznym. Pierwszy wykład „Obywatele w demokracji, demokracja w obywatelach” odbył się w minioną środę w podkowiańskim Pałacyku Kasyno.
Prowadzący wykład prof. dr hab. Bohdan Szklarski jest absolwentem Instytutu Anglistyki Uniwersytetu Warszawskiego i Politologii na Northeastern University w Bostonie. W ciągu prawie 30 lat kariery naukowej i dydaktycznej wykładał na wielu amerykańskich i polskich uczelniach. Od 1992 roku na stałe związany z Ośrodkiem Studiów Amerykańskich na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie obecnie jest dyrektorem. Pracował w Instytucie Studiów Politycznych PAN, związany jest także z Collegium Civitas.
Bardzo interesujący wykład, ilustrowany świetnie dobranymi rysunkami Andrzeja Mleczki, profesor rozpoczął rozważaniami nad poszukiwaniem wzoru demokracji. Mówił o tym, jak można zdefiniować demokrację, przytaczając wiele praktycznych przykładów z historii, w tym historii Polski.
W swoim wykładzie poświęcił wiele miejsca procesowi budowania demokracji, zwłaszcza pierwszemu 25-leciu demokracji w USA. Wspominał o wydarzeniach z 1800 r., które dla wielu ówczesnych Amerykanów były niemal końcem świata, a w istocie przypominały nasze przejście pomiędzy III a IV RP. Mówił o starciach między federalistycznymi i antyfederalistycznymi wizjami USA.
Z wykładu mogliśmy dowiedzieć się o początkach amerykańskiej konstytucji i błędach wówczas popełnionych oraz o braku wiary w obywatelskość obywateli „ojców założycieli”, która widoczna jest w wielu zapisach amerykańskiej konstytucji.
Podczas wykładu prof. Bohdan Szklarski wspominał o toczącej się na początku XIX w. przed amerykańskim Sądem Najwyższym sprawie Marbury vs. Madison, która w wielu aspektach przypomina obecny ostatnio w polskiej przestrzeni publicznej spór wokół zaprzysiężenia sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Zwracał tutaj uwagę na to, że w amerykańskiej Konstytucji wiele kompetencji podstawowych instytucji nie jest dopowiedzianych, a działania tych instytucji oparte są w dużej mierze na zaufaniu do nich. Podczas wykładu wskazywał na wiele cech zbliżonych między polską a amerykańską demokracją. Opowiadał wiele anegdot związanych z demokracją, obrazując jej mechanizmy. Zwracał uwagę na punkty zwrotne, gdzie Ameryka przedefiniowała swoją demokrację. Amerykanie robili to jednak nie zmieniając praktycznie swojej konstytucji, opierając wiele zmian na podstawowym filarze, jakim jest równowaga władzy.
Większość czasu słuchacze zebrani w wypełnionej niemal do ostatniego miejsca sali lustrzanej Pałacyku Kasyno rozważali nad tym, z czym kojarzy im się obywatelskość. Prowadzący mówił o tym, że w każdej demokracji, począwszy od starożytnej Grecji, zwraca się uwagę na to, że demokracji i odpowiednich obywatelskich postaw można się nauczyć. Mówił o podstawowych cechach obywatelskości oraz o konieczności samoograniczenia w demokracji. Zwracał uwagę na konieczność zainteresowania sprawami publicznymi.
Prowadzący odniósł się również do przejścia z systemów totalitarnych do demokratycznych. Wspominał między innymi o „przesunięciu artykulacyjnym”, które miało u nas miejsce w 1989 roku. Jest ono bardzo ważnym i trudnym procesem, który omawiał O’Donnell w opisie przejścia z systemu autorytarnego do demokracji w tym o dwóch transformacjach - od systemu autorytarnego, do rządu demokratycznego, a następnie od rządu demokratycznego do systemu demokratycznego. Zebrani zastanawiali się nad puntem zwrotnym w naszym dojściu do demokracji oraz nad tym, czy po 25 latach społeczeństwo zaakceptowało demokrację.
Bardzo interesujący wykład zakończyła dyskusja między słuchaczami a prowadzącym. Zdobyta wiedza wielu osobom pozwoliła w świeży sposób spojrzeć na wydarzenia, które miały miejsce ostatnimi czasy w Polsce. Wykład wielu osobom uzmysłowił, że obecne wydarzenia nie są niczym nadzwyczajnym dla kształtującej się demokracji i podobne wydarzenia miały również miejsce w kształtującej się demokracji amerykańskiej. Ważne jest jednak, by aktywnie korzystać z możliwości, jakie daje nam demokracja, dlatego wszystkich zainteresowanych w imieniu organizatorów zapraszam na najbliższe spotkanie we wtorek, 23 lutego o 19.00 do Grodziskiego Centrum Kultury.