W niedzielę, 23 września, na uroczystej sesji Rada Miasta Milanówka nadała zaszczytny tytuł Honorowego Obywatela Miasta - podharcmistrzowi Mieczysławowi Trząskiemu, współtwórcy Szarych Szeregów w Milanówku i okolicy, komendantowi „Zawiszaków”, prowadzących aktywną działalność konspiracyjną w okresie okupacji na terenie powiatu grodziskiego i w okolicy Żyrardowa, wieloletniemu mieszkańcowi Milanówka.

Poza Mieczysławem Trząskim i jego rodziną, w sesji wzięli udział: radni, burmistrz Jerzy Wysocki, wiceburmistrz Ryszard Malinowski, sekretarz Anna Zajączkowska, skarbnik Bożena Sehn, prezes TMM Andrzej Pettyn – wnioskodawca nadania Honorowego Obywatelstwa Mieczysławowi Trząskiemu, Andrzej Szolc – prezes Światowego Związku Żołnierzy AK, Dariusz Kopeć – harcmistrz, komendant Hufca ZHP im. Janusza Kusocińskiego, Marianna Frej- dyrektor Szkoły Podstawowej nr 2 oraz zaproszeni goście: prof. dr hab. Adam Massalski - przewodniczący Związku Harcerstwa Polskiego, były senator RP, harcmistrz Halina Jankowska - sekretarz Rady Naczelnej ZHP, Harcmistrz Paulina Gajownik - komendant Chorągwi Stołecznej ZHP, harcmistrz Karolina Burns - zastępca komendanta Chorągwi Stołecznej ZHP oraz prof. dr hab. Andrzej Jaczewski, pediatra, seksuolog, pedagog, mieszkający w Milanówku w czasie okupacji i wiele lat po niej, współtwórca „Szarych Szeregów” w Milanówku, który został harcerzem mając 9 lat i był nim przez ponad pół wieku.

Uroczystą sesję rozpoczął wiceprzewodniczący RM- Karol Wójcik. Powitał Mieczysława i Dorotę Trząskich oraz pozostałych przybyłych gości. Stwierdził, że zaszczytem dla RM jest nadanie tytułu Honorowego Obywatela i uczestniczenie w przyznaniu odznaczenia “Krzyż za Zasługi dla ZHP”.

Sylwetkę Mieczysława Trząskiego, jego harcerski życiorys i dokonania, zawarte we wniosku Prezesa TMM Andrzeja Pettyna przedstawił radny Włodzimierz Starościak.

Burmistrz Jerzy Wysocki w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na fakt, że Mieczysław Trząski od dzisiaj jest szóstym mieszkańcem Milanówka, który znalazł się w gronie Honorowych Obywateli naszego miasta po: Andrzeju Kasińskim, Helenie Krajewskiej, Janie Kubku, Hannie Mickiewicz i Zofii Żuławskiej, którym ten zaszczytny tytuł nadano w okresie III RP. Podkreślił również, że nadanie tego honorowego tytułu jest częścią obchodów 90-tych urodzin Pana Mieczysława.

Drugą część uroczystości, związaną z odznaczeniem Mieczysława Trząskiego „ Krzyżem za Zasługi dla ZHP” prowadził harcmistrz Dariusz Kopeć. Na prośbę Dariusza Kopcia głos zabrał prof. dr hab. Andrzej Jaczewski. Mówił o początkach swojej przygody z harcerstwem i pierwszych spotkaniach z druhem Mieczysławem „Panterą” Trząskim.

„Nasycenie harcerstwem w czasie okupacji w Milanówku było rekordowe w skali Polski – mówił – nie znam drugiego takiego miasta. Jak młodzież nie znajdzie odpowiednich wzorców, to może zejść na niewłaściwą drogę i tu jest ogromna zasługa Pana Mieczysława. To że nie doszło do demoralizacji, plany okupanta nie zostały zrealizowane, to zasługa takich ludzi jak Mietek „Pantera” Trząski . Gdyby nie było Mietka nie byłoby tej organizacji”.

Po przemówieniu Andrzeja Jaczewskiego i piosence odśpiewanej przez druhny, Dariusz Kopeć odczytał rozkaz Naczelnika ZHP w sprawie odznaczenia Złotym Krzyżem za zasługi dla ZHP i poprosił Przewodniczącego ZHP, harcmistrza Adama Massalskiego, o wręczenie odznaczenia.

Wręczając odznaczenie Adam Massalski powiedział – „Złoty krzyż może uzyskać tylko harcmistrz, ale podjąłem decyzję by po raz pierwszy w historii nadać ten krzyż podharcmistrzowi”

Następnie głos zabrała Pani Dorota Trząska, mówiąc między innymi „W imieniu męża dziękuję za oba te bardzo zaszczytne wyróżnienia. Dziękuje tym, którzy poświęcili to niedzielne popołudnie i przybyli na tą uroczystość, szczególnie Andrzejowi Jaczewskiemu, któremu wpadł pomysł takiego uczczenia 90 urodzin męża”.

Pani Dorota Trząska serdecznie dziękowała również władzom Milanówka, oraz druhowi Adamowi Massalskiemu, milanowskiemu hufcowi ZHP, Andrzejowi Pettynowi, oraz przedstawicielom środowiska AK Mielizna.

Uroczystość zakończył koncert zespołu [Harcerze]ⁿ.

Poniżej zamieszczamy wniosek Prezesa TMM Andrzeja Pettyna, w którym zawarty jest szczegółowy opis działań Mieczysława Trząskiego, jego wkład w kształtowanie patriotycznej postawy młodzieży na terenie Milanówka, przygotowanie do walki zbrojnej z okupantem hitlerowskim.
 

---

Niżej podpisany członek Kapituły „Milanowskiego Liścia Dębu” i prezes Towarzystwa Miłośników Milanówka zgłasza wniosek o przyznanie tytułu Honorowego Obywatela Milanówka panu Mieczysławowi Trząskiemu zamieszkałemu w Milanówku
przy ul. Chrzanowskiej 15.

Uzasadnienie:

Pan Mieczysław Trząski urodził się 21 czerwca 1922 roku w Czeladzi. Wyrósł w środowisku harcerskim, które było treścią życia jego rodziny. W harcerstwie działało całe jego starsze rodzeństwo. Jeden z braci był drużynowym, drugi – przybocznym, a siostra - zastępową. Ojciec w uznaniu za działalność dzieci był w 1947 r. człon¬kiem Komitetu Honorowego obchodów 30-lecia 14. Męskiej Zagłębiowskiej Drużyny Harcerskiej (MZDH) im. Tadeusza Kościuszki w Czeladzi i poświęcenia sztandaru drużyny. Ojcem chrzestnym tego sztandaru był najstarszy brat Stefan.

Mieczysław Trząski został przyjęty do 14. MZDH 1 października 1930 r. Miał wtedy… 8 lat. W swych wspomnieniach nie ukrywa, że było to możliwe dzięki protekcji starszego rodzeństwa oraz dzięki temu, że nie było jeszcze drużyny zuchów. A kiedy taka powstała, ubłagał, żeby go pozostawiono w drużynie harcerskiej.

O jego wielkim zaangażowaniu w działalność harcerską świadczy fakt, iż stopień młodzika zdobył 15 marca 1932 r., a przyrzeczenie złożył 24 maja tego samego roku na ręce dh. hm. Zdzisława Czarnomskiego. W maju 1932 r. uczestniczył w zlocie hufca grodzieckiego w Maczkach, a latem tego samego roku – w obozie, który był pierwszym w jego życiu. 18 sierpnia 1935 r. zdobył stopień wywia¬dowcy, a 25 lipca 1938 r. – stopień ćwika. Był już wówczas zastępowym. W lutym 1938 r. został drużynowym, a na kursie drużynowych w Łękawie¹ w lipcu 1938 r. (pełnił tam obowiązki gospodarza) został mianowany harcerzem orlim.

Jego zaangażowanie w działalność harcerską rosło z roku na rok i tuż przed wybuchem wojny 23 sierpnia 1939 r. został mianowany harcerzem Rzeczypospolitej. Wcześniej prowadził obóz drużyny w Rycerce Dolnej.

W sierpniu 1939 r. pełnił służbę w OPL w punkcie obserwacyjnym na wieży kościelnej². Wybuch wojny zastał go jednak w Zagnańsku, gdzie przebywał na 2-dniowym urlopie w sprawach rodzinnych. Do Czeladzi powrócił dopiero w październiku.

Na początku 1940 r., nie wiedząc o powstaniu konspiracyjnego harcerstwa pod kryptonimem Szare Szeregi, przystąpił do pracy konspiracyjnej, organizując jeden zastęp. Były widoki na zorganizowanie następnych zastępów, ale rozpo¬czął się terror niemiecki. Zagrożony aresztowaniem, w marcu 1940 r. Mieczysław Trząski opuścił Czeladź, a w sierpniu tego samego roku jego ojciec znisz¬czył wszystkie dokumenty harcerskie znajdujące się w pokoju syna. W ten sposób archiwum drużyny w dużej mierze przestało istnieć.

Do bezpośredniej działalności harcerskiej Mieczysław Trząski wrócił dopiero w lipcu 1942 r. już po przyjeździe do Milanówka, z którym później związał całe swoje życie³. Po uzyskaniu matury na tajnych kompletach w miejscowym liceum pracował jako wychowawca na półkoloniach organizowa¬nych przez RGO. Prowadził grupę chłopców w wieku 12-14 lat. Pracował metodami harcerskimi. I to nasunęło mu myśl zorganizowania tajnego zastępu, który byłby zaczątkiem drużyny. Młodym kandydatom postawił jednak warunek – każdy z nich musi mieć zgodę rodziców. Na pierwszej zbiórce przybrał pseudonim „Pantera”.

Pod koniec 1942 r. nawiązał kontakt z dh. Wacławem Wdowiakiem („Las”, „Stanisław”), który wówczas pełnił funkcję komendanta Szarych Szeregów w Milanówku. Dh Wdowiak polecił mu zorganizowanie drużyny. Już wcześniej „Pantera” przygotowywał swoich harcerzy do zdobycia stopnia młodzika, ale o znacznie rozszerzonym programie, pozwalającym w przyszłości na organizowa¬nie zastępów i drużyny. W programie uwzględnił również elementy pozwalające na złożenie przyrzeczenia harcerskiego⁴.

Wiosną 1943 r. skontaktowano go z komendantem Chorągwi Mazowieckiej hm. Manswetem Śmigielskim („Szwed”) oraz delegatem Głównej Komendy Harcerzy do spraw „Zawiszy” phm. Tomaszem Jaźwińskim („Julek”), który przekazywał mu wszelkie materiały i informacje. Mieczysław Trząski został mianowany wodzem Zawiszy i dwukrotnie brał udział w zjazdach instruktażowych.

W Milanówku i w okolicy była wspaniała młodzież – w listopadzie 1943 r. istniały już pod kryptonimem 4 drużyny - oddziały.

Na przełomie roku 1943/1944 „Pantera” ukończył kurs podharcmistrzowski (komendantem kursu był dh hm. Gustaw Studziński „Powała”), a podharcmi¬strzem został mianowany 3 maja 1944 r.

Również w maju 1944 r. ukończył szkołę podchorążych prowadzoną przez Centrum Wyszkolenia Wojskowego Szarych Szeregów „Agrikola”. Został tam skierowany we wrześniu 1943 r. przez dh. Wacława Wdowiaka. Ukończył ją w stopniu kaprala podchorążego. Posiada dyplom nr 133/209 podpisany przez „Gustawa” i „Sępa”⁵.

W końcu 1943 r. w mieszkaniu dh. Wacława Wdowiaka przy okazji choinki bożonarodzeniowej odbyła się odprawa instruktorów Hufca Grodziskiego „Gro¬chów”, której przewodniczył wizytator „Pasieki” - Głównej Kwatery Harcerzy na Mazowsze dh hm. Jerzy Kozłowski („Jurwiś”). Przeprowadzono reorganiza¬cję hufca. Hufcowym został mianowany dh Wacław Wdowiak i tym samym Milanówek stał się siedzibą hufca (kryptonim „Matecznik” lub „Milion”). Do końca miała być przeprowadzona reorganizacja Szarych Szeregów na trzy grupy wiekowe: Zawiszę, Bojowe Szkoły i Grupy Szturmowe. Każda z tych grup miała swego komendanta na szczeblu hufca. Mieczysław Trząski został komendantem Zawiszaków. Terenem jego działalności był powiat grodziski z wyłączeniem Błonia i jego najbliższej okolicy, ale z włączeniem Żyrardowa.

Niezmordowany w swojej aktywności podjął dalszą pracę, która polegała na organizowaniu różnych kursów, odpraw, wizyta¬cji, szkoleń i kierowaniu akcjami małego sabotażu. W lutym 1944 r. zorganizował drużynę Zawiszaków w Żyrardowie. Natomiast w połowie tego samego roku zorganizował drużynę BS-ów i został jej dru¬żynowym. Drużyna weszła w skład 52 plutonu AK, którego dowódcą był por. Ryszard Csaky („Raczyński”), i rozpoczęła intensywne szkolenie wojskowe według programu przedwojennego podręcznika dowódcy drużyny strzeleckiej rozszerzonego o działalność partyzancką.

2 sierpnia 1944 r. komendant Podokręgu Zachodniego „Hajduki-Hallerowo” ppłk Franciszek Jacheć („Roman”) wydał rozkaz koncentracji oddziałów AK w obwodach, w celu wykonania zadań akcji „Burza”. Mieczysław Trząski otrzy¬mał od niego rozkaz udania się z jedną sekcji BS-ów do Grodziska Maz. w celu utrzymywania łączności oddziałów leśnych z dowództwem podokręgu. Niestety, bardzo szybko akcja „Burza” została odwołana i wszystkie oddziały miały wrócić do konspiracji⁶.

Konspiracyjną działalność w Szarych Szeregach Mieczysław Trząski zakończył w styczniu 1945 r. po rozwiązaniu AK rozkazem generała brygady Leopolda Okulickiego („Niedźwiadka”).

W lutym 1945 r. wyjechał do Czeladzi i tam powołał do życia swoją dawną dru¬żynę 14 MZDH. Napływ młodzieży był tak duży, że musiał utworzyć dwie drużyny, czyli szczep. W kwietnia 1945 r., z uwagi na rozpoczęcie studiów na Uni¬wersytecie Jagiellońskim w Krakowie, przestał być drużynowym i jedynie sporadycznie pomagał w pracy, biorąc udział w spotkaniach z rodzicami i z radą drużyny. Była to kontynuacja rozpoczętych w styczniu 1943 r. studiów na tajnych kompletach farmacji Uniwersytetu Poznańskiego, działającego w Warszawie.

W styczniu 1947 r. wstąpił do akademickiej, instruktorskiej drużyny „Watra” w Krakowie, a w lutym tegoż roku został jej drużynowym, pełniąc ten obowiązek do kwietnia 1948 roku. Członkowie tej drużyny byli w stałym kontakcie z hufcowym III Hufca, pomagali słabszym drużynom, prowadzili kursy zastępo¬wych, urządzali wieczory dyskusyjne z innymi organizacjami młodzieżowymi, pisali artykuły do pism harcerskich i młodzieżowych oraz pomagali drużynom w akcjach społecznych. Mieczysław Trząski zorganizował jeszcze obóz wędrowny drużyny na przełomie sierpnia i września 1947 r., ale nie wziął w nim jednak udziału, z uwagi na obowiązki rodzinne (w czerwcu 1947 r. ożenił się z milanowianką Marią Styczyńską). Czynną działalność harcerską zakończył w Milanówku pod koniec 1948 r., pomagając w kursie dla zastępowych ówczesnemu drużynowemu 148 MDH dh. Stanisławowi Małachowskiemu.

W lutym 1949 r. został powołany do wojska i - jako farmaceuta - skierowany na przeszkolenie do Łodzi, do Centrum Wyszkolenia Sanitarnego. Kurs ukoń¬czył w maju w stopniu porucznika i został przydzielony do apteki szpitala MON w Warszawie. Ostatnim przydziałem (w 1957 r.) był Centralny Szpital Kliniczny MSW w Warszawie, gdzie przez prawie 30 lat (aż do przejścia na emeryturę w sierpniu 1986 r.) był kierownikiem centralnego laboratorium klinicznego tegoż szpitala. W latach 1952-1982 prowadził w swojej willi w Milanówku laboratorium analityczne⁷.

Po transformacji ustrojowej w 1989 - środowisko byłych żołnierzy Armii Krajowej w Milanówku, byłych harcerek i harcerzy Szarych Szeregów, działających w czasie okupacji niemieckiej na terenie Milanówka (niezależnie od późniejszego miejsca zamieszkania - 16 lutego 1991 roku powołało do życia Środowisko Mielizna Obwodu Bażant - Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej (ŚZŻAK). W tę działalność włączył się aktywnie Mieczysław Trząski pełniąc różne funkcje, m.in. wiceprzewodniczącego.

Swoją działalność w ostatnim dwudziestoleciu Mieczysław Trząski poświęcił popularyzacji wiedzy o walce oddziałów AK i Szarych Szeregów na terenie Milanówka, uczestniczył w spotkaniach z młodzieżą, uroczystościach patriotycznych, w przygotowaniu publikacji na temat Środowiska „Mielizna”, współpracując blisko z Towarzystwem Miłośników Milanówka⁸, którego jest członkiem-założycielem.

Przez ten ponad 20-letni okres Środowisko ŚZŻAK w Milanówku prowadziło działalność weryfikacyjną, socjalną i opieki zdrowotnej swoich członków i ich rodzin. Troszczyło się też o akcję awansową i odznaczeniową i to również w stosunku do osób już nie żyjących. Gromadziło materiały związane z działalnością konspiracyjną i odtwarzało tę działalność. W wyniku zebranych dokumentów i wspomnień powstała książka "Jedwabna Konspiracja"⁹. Wiele wspomnień – w tym również autorstwa Mieczysława Trząskiego ukazało się w książkach o Milanówku¹⁰. Środowisko Mielizna brało również znaczący udział w wystawie organizowanej przez Towarzystwo Miłośników Milanówka i Miejski Ośrodek kultury w 1999 roku pt. "Milanówek na starej fotografii". Środowisko było również inspiratorem i współorganizatorem kilku znaczących uroczystości, które odbyły się w Milanówku, a które miały na celu upamiętnienie wydarzeń lat wojny, utrwalenie pamięci o milanowianach, którzy walczyli o niepodległą Polskę. Miał w tym swój udział również Mieczysław Trząski.

Za całokształt działalności w czasie II wojny światowej Mieczysław Trząski został odznaczony Krzyżem AK, otrzymał również Odznakę Pamiątkową „Akcji Burza” oraz odznakę Weterana Walk o Niepodległość. Posiada też Odznakę-Wyróżnienie za wkład pracy społecznej w Światowym Związku Żołnierzy AK poświeconej etosowi Armii Krajowej. Ponadto w uznaniu za Jego wkład w działalność w popularyzowaniu walki zbrojnej społeczeństwa milanowskiego w czasie II wojny światowej Towarzystwo Miłośników Milanówka nadało mu tytuł Honorowego Członka TMM.

Reasumując przedstawione fakty, rolę Mieczysława Trząskiego w działalności Szarych Szeregów, Jego wkład w kształtowanie patriotycznej postawy młodzieży na terenie Milanówka i przygotowanie do walki zbrojnej z okupantem hitlerowskim oraz Jego współuczestnictwo w dokumentowaniu i popularyzacji wiedzy o okresie II wojny światowej na terenie naszej miejscowości - wnoszę o przyznanie Mu tytułu Honorowy Obywatel Milanówka.
 
W opracowaniu wykorzystano materiały zebrane przez żonę Mieczysława Trząskiego - Dorotę Kalinin-Trząską, dwa wywiady niżej podpisanego przeprowadzone z Mieczysławem Trząskim (z jednego z nich powstał film zrealizowany przez Mariusza Koszutę) oraz wspomnienia niektórych koleżanek i kolegów z Szarych Szeregów w Milanówku, w tym rękopis wspomnień prof. dr. Andrzeja Jaczewskiego „Szare Szeregi w Milanówku” oraz tego samego autora „Książka moich wspomnień” (Wydawnictwo Naukowe PIB 2009 r.).

---

1. Miejscowość w województwie łódzkim, w powiecie bełchatowskim. W 1921 r. ówczesny właściciel dóbr łękawskich ofiarował harcerzom Zagłębia Dąbrowskiego pałac z parkiem i kaplicą oraz częścią ogrodu i cztery morgi gruntu. Utworzono tam stały ośrodek szkolenia instruktorów harcerstwa. Działalność szkoleniowa harcerzy Zagłębia trwała do 1947 roku. Od początku lat 90. odbywają się tam coroczne spotkania Kręgu Seniorów Harcerstwa "Zagłębiacy"
2. Wówczas Czeladź leżała 3 km od granicy z Niemcami.
3. „Szare Szeregi”, oprac. Marian Hassa, w: Tadeusz Sowiński „Jedwabna konspiracja”, wyd. Burchard Edition, W-wa 1988
4. Jak wspomina jeden z podkomendnych „Pantery” Marian Hassa („Orzeł”), program zbiórek był bardzo urozmaicony i obejmował gry i ćwiczenia, wyrabiające spostrzegawczość, pamięć, szybkość kojarzenia, gawędy i dyskusje na tematy postawy harcerza wobec różnych zagadnień życia osobistego i społecznego. Szczególny nacisk był położony na terenoznawstwo, czytanie mapy, wykonywanie szkicu terenu i formułowanie meldunków. Nieodłącznym elementem każdej zbiórki było śpiewanie piosenek najprzeróżniejszych i tych najnowszych, aktualnych związanych z konspiracją, ale również dawnych, przenoszących nas w inny pogodniejszy i szczęśliwszy świat.
5. Uczestnikami tego kursu byli ponadto harcerze z Pruszkowa - Stefan Kowalski („Jaroń”), który był starszym grupy, z Brwinowa - Zenon Szymanek („Szymcha”), z Grodziska Maz. - Janusz Zabłocki („Pionier”), Jan Potyński („Bożywój”) i Edward Ojrzyński („Lubicz”) i z Milanówka - Stefan Mularski („Żubr”). Komendantem kursu był por. hm. Manswet Śmigielski („Szwed”) ówczesny komendant Chorągwi Mazowieckiej.
6. Szczegółowe wspomnienia pt. „Akcja Burza” Mieczysław Trząski przekazał Towarzystwu Miłośników Milanówka do wykorzystania w kolejnej książce o naszym mieście.
7. Mieczysław Trząski „Laboratorium Analityczne dr. farm. Mieczysława Trząskiego w Milanówku”, w: Andrzej Pettyn „Milanówek miejsce magiczne”, wyd. TMM 2005.
8. Mieczysław Trząski „Środowisko Mielizna Obwodu Bażant – Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej (ŚZŻAJ)” (autor rozdziału), w: Andrzej Pettyn „Milanówek – informator: historia, ludzie, architektura, przyroda”, wyd. TMM, 2003.
9. Tadeusz Sowiński „Jedwabna konspiracja”, wyd. Burchard Edition, W-wa 1988
10. Mieczysław Trząski „Nauczanie na tajnych kompletach Liceum Matematyczno-Przyrodniczego w Milanówku w latach 1940-1942” i Mieczysław Trząski „Zawiszak” – pismo harcerskie hufca (roju) „Milion” lub „Matecznik”; obie publikacje w antologii A. Pettyna „Kiedy Milanówek był stolicą…”, Milanówek 2000 r.