13 lutego w MOK w Milanówku odbyła się debata społeczna dotycząca zagospodarowania willi i parku w Turczynku. Zabytkowe obiekty niszczeją od 4 lat.
W zgłaszanych dotąd koncepcjach brakowało jednego – realnych funduszy na przywrócenie obiektów miastu i regionowi. Czy jest szansa, aby to zmienić? Do sprawy Turczynka powołano Komisję Promocji Powiatu i Współpracy Europejskiej złożoną z radnych Powiatu Grodziskiego.

W debacie wzięli udział Burmistrz Milanówka – Jerzy Wysocki, Starosta Powiatu Grodziskiego – Marek Wieżbicki, przewodniczący Rady Miejskiej Milanówka – Jerzy Olczak, przedstawiciele organizacji pozarządowych i instytucji, które wystąpiły z koncepcjami zagospodarowania Turczynka:
Krystyna Płukis – dyrektor Szpitala Zachodniego,
Anna Krawczyk – przedstawicielka Stowarzyszenia na rzecz Miast-Ogrodów,
Jerzy Biernat – prezes Związku Polskich Artystów Plastyków i Porozumienie Łazienki Królewskie,
Radni Powiatu Grodziskiego: Maria Gałecka-Wolska, Zbigniew Reluga i Andrzej Olizarowicz - członkowie powołanej Komisji Promocji Powiatu i Współpracy Europejskiej, radni miasta Milanówka i radni miasta Grodzisk Maz., a także przedstawiciele organizacji pozarządowych Powiatu Grodziskiego, społeczność Milanówka oraz wszyscy zainteresowani.

Debatę poprzedziła prezentacja trzech koncepcji, jakie były brane pod uwagę do realizacji przez Starostwo – obecnego właściciela Turczynka. Przewodnicząca komisji Pani Maria Gałecka-Wolska przedstawiła pokrótce historię zabytkowych obiektów. Cel spotkania to doprowadzenie do szybkiego zagospodarowania Turczynka i takie jego wykorzystanie, aby służył mieszkańcom powiatu i promocji regionu. Istotna byłą też koncepcja, która nie uwzględniałaby dużej pomocy finansowej ze strony Starostwa.

Przedstawiono dotychczasowe prace nad Turczynkiem i zainteresowanie obiektem od 2003 r., czyli od chwili przeniesienia szpitala z Turczynka do budynku Szpitala Zachodniego. W 2003 r. Starosta Grodziski zwrócił się o składanie propozycji zagospodarowania Turczynka. 25 września 2003 r. uprawomocnił się wyrok sądu dotyczący prawa Powiatu Grodziskiego do Turczynka. 8 czerwca 2004 r. Starostwo na stronie internetowej zapraszało do składania ofert na zagospodarowanie obiektów. Rezultatem tego były 2 koncepcje:
1. koncepcja Stowarzyszenia na rzecz Miast-Ogrodów
2. koncepcja Szpitala Zachodniego.
W lipcu 2005 r. odbyło się na komisji przedstawienie koncepcji Rewaloryzacji i adaptacji willi Turczynek wraz z otoczeniem na Centrum Miast-Ogródów jako miejsca inicjatyw społeczno-kulturalnych i promocji dóbr kultury Mazowsza Zach. 18 sierpnia 2005 r. przedstawiona została koncepcja wykorzystania Turczynka na potrzeby świadczenia usług zdrowotnych. Na tym poprzestano. 21 grudnia 2006 r. grupa radnych złożyła interpelację w sprawie wznowienia prac nad zagospodarowaniem Turczynka.

Interpelacja Radnych Powiatu

1. wprowadzenie do porządku obrad styczniowej Sesji Rady Powiatu temat
zagospodarowania Turczynka,
2. zaprezentowanie przez Zarząd analizy porównawczej złożonych koncepcji na podstawie posiadanej dokumentacji,
3. przekazanie materiałów z powyższej analizy Radnym Powiatu na najbliższą Komisję Promocji Powiatu i Współpracy Europejskiej,
4. zaproszenie wszystkich zainteresowanych dotychczas tą sprawą podmiotów na Sesję Rady Powiatu w styczniu 2007 r.

16 stycznia 2007 r. nad złożonymi koncepcjami obradowała komisja, ale jak stwierdziła pani Maria Gałecka-Wolska – odczuwała ona niedosyt. Powołano więc zespół radnych w składzie Maria Gałecka-Wolska, Zbigniew Reluga i Andrzej Olizarowicz do prac nad uaktualnianiem propozycji i przedstawienia wniosków na temat zagospodarowania Turczynka. O ostatecznym losie Turczynka zadecyduje Rada Powiatu, dlatego tak istotne jest, aby dogłębnie przemyślane zostały wszystkie koncepcje przy aprobacie opinii społecznej, której Turczynek ma służyć.

Koncepcje zagospodarowania Turczynka

1. Koncepcja zagospodarowania Turczynka przez Szpital Zachodni zakłada wykorzystanie obiektu na świadczenie usług zdrowotnych. Koncepcja polega na utworzeniu w obiektach oddziału rehabilitacji stacjonarnej i zakładu opieki długoterminowej. Pomysł ten K. Płukis argumentowała brakiem takiego oddziału o profilu publicznym na terenie Zachodniego Mazowsza. Przedsięwzięcie szpitala jest objęte wojewódzkim planem zdrowotnym oraz aktualną strategią Powiatu Grodziskiego, co jest ważne przy pozyskiwaniu funduszy unijnych.
Projekt zapewniałby kontynuację dotychczasowego wykorzystania budowli (od 1960 – 2003 obiekt był wykorzystywany jako szpital) i zachowanie zabytkowego charakteru całej nieruchomości oraz parku. Wojewódzki konserwator zabytków 18 stycznia 2007 r. zaakceptował program sporządzony na jego zlecenie z lokalizacją wind w obiekcie.
Jak powiedziała Krystyna Płukis: - Profil medyczny przedsięwzięcia mógłby ulec modyfikacji w zależności od potrzeb zdrowotnych społeczeństwa w kierunku usług medycznych. Wykorzystanie Turczynka jako obiektu medycznego zapewniłoby mieszkańcom miasta i powiatu dostęp do deficytowych usług med. przy bliskości SZ, są to również nowe miejsca pracy.Dane medyczne i statystyczne zakładają, że w 2010 r. podwoi się w regionie liczba mieszkańców po 65 r. życia, a w 2030 r. 1 osoba na 150 będzie potrzebowała opieki długoterminowej i usług rehabilitacji. W 2050 będzie to 35%. W szpitalach sąsiednich powiatów jest 100 łóżek przeznaczonych na opiekę długoterminowa przy liczebności 550 tys. mieszkańców. Na rehabilitację stacjonarną pacjenci czekają kilka miesięcy. SZ nie ma w swoich strukturach oddziału rehabilitacyjnego, ale przebywają tam pacjenci wymagający takiej opieki, zajmując miejsca innym chorym, tym samym wydłuża się czas oczekiwania na miejsce.
Programowe założenia:Zespół Turczynka byłby zakładem opieki długoterminowej zamkniętej, stanowiącym organizacyjnie część SZ. Korzystałby z zaplecza medycznego i gospodarczego SZ. Podmiot świadczyłby usługi rehabilitacyjne – pawilon 1 i pododdziału rehabilitacji kardiologicznej i neurologicznej – pawilon 2, o łącznej liczbie 70 lóżek. Przewiduje się wykonanie 10 tys. zabiegów rehabilitacyjnych rocznie, pacjenci byliby przyjmowani w turnusach i w zależności od potrzeb, w ciągu roku z zabiegów ma szansę skorzystać od 860 do 1200 osób. Park byłby doskonałą bazą dla rehabilitacji w terenach rekreacyjnych z wykorzystaniem czynników krajobrazowych i klimatycznych.
Szefowa ośrodka rehabilitacji w SZ, pani dr Halina Miller przekonywała do słuszności koncepcji: -Bardzo ważne, aby na ty terenie w ramach prewencji i rekreacji powstał ośrodek, który będzie skupiał różne formy terapii i rekreacji. Struktura działań inwestycyjnych niezbędnych do realizacji projektu SZ:
- przygotowanie projektu, nadzór i rozwój przy uwzględnieniu zabytkowego charakteru obiektu,
- infrastruktura techniczna - ogrodzenie i drogi,
- prace porządkowe i założenie parku wokół obiektu,
- prace modernizacyjne budynku,
- zakup sprzętu i wyposażenie. Źródła finansowania inwestycji: środki unijne, fundusz OEG, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, PFRON, Ministerstwo Gospodarki i Inwestor. Całkowite nakłady inwestycyjne oszacowano na 15 mln zł. Udział wsparcia zew. to 85% kosztów, czyli 12 mln 85 tys, a udział beneficjenta to 15%, czyli 2 mln 250 tys zł. Nie wykluczono pozyskiwania środków ze świadczenia usług komercyjnych, a także z prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych zainteresowanych wykupywaniem usług rehabilitacyjnych. Zestawienie przepływów pieniężnych wykazała, że Turczynek byłby w stanie samodzielnie finansować swoją działalność bieżącą. Prognoza finansowa na lata 2008- 2012 zakłada uzyskiwani dodatniego wyniku finansowego. Inwestycja nie narusza przepisów planowania przestrzennego obiektu.

2. Koncepcja Związku Polskich Artystów Plastyków i porozumienia Łazienki Królewskie wpłynęła 2 lutego 2007 r. Porozumienie Łazienki Królewskie jest porozumieniem 30 związków twórców i artystów, które powstało 3 lata temu.
W krótkiej prezentacji multimedialnej ZPAP przywołane zostały najznakomitsze nazwiska polskich twórców i artystów, ilustrowane ich dziełami. ZPAP obchodził w 2006 r. 95-lecie swojej działalności, działa prężnie i ma wiele osiągnięć w sztuce europejskiej i światowej. Liczy ponad 8,5 tys. członków – artystów. ZPAP to 25 okręgów i oddziałów zlokalizowanych na terenie całego kraju w zabytkowych budowlach. Związek jest w stanie sam sfinansować przedsięwzięcie, jakim byłby Turczynek, może też liczyć na środki ministerialne i środki pochodzącę od środowisk artystycznych i stowarzyszeń twórczych, takich jak Związek Artystów Scen Polskich czy Związek Artystów Muzyków. Może skorzystać ze środków unijnych przewidzianych w tzw. Mechanizmie Norweskim – 50 mln euro i Mechanizmie Szwajcarskim - uruchamianym w przyszłym roku - 50 mln euro.

3. Stowarzyszenie na Rzecz Miast-Ogrodów. Koncepcję tę tworzono od lutego do czerwca 2005 r. i zakłada ona zachowanie Turczynka w zasobach samorządu jako własność publiczną, zapewnienie zasady samofinansowania się obiektu i udostępnienie Turczynka wszystkim mieszkańcom. Samorządy dysponują niewystarczającymi środkami finansowymi, dlatego plan zakłada możliwości wsparcia samorządu z użyciem środków zewnętrznych - głównie środków unijnych.
Turczynek miałby stanowić ważny ośrodek kulturotwórczy i podnosiłby atrakcyjność regionu. Szukając środków, Stowarzyszenie dotarło do funduszu zapewniającego aż 85% finansowania. 15% kosztów należałoby do samorządu, co przy łącznej kwocie oszacowanej na 8 mln byłoby dla samorządu i tak dużym obciążeniem, stąd pomysł zabiegania o środki zewnętrzne w Ministerstwie Kultury. Finansowanie to mogłoby osiągnąć aż 50% wspomnianych 15%. Dla samorządu byłaby to kwota 700 tys. Rozmowy z Ministrem Kultury już się odbyły.
Wg twórców koncepcji dofinansowanie unijne będzie możliwe tylko wtedy, gdy beneficjentem zostanie samorząd. Pozwoliłoby to pozyskać środki od Urzędu Marszałkowskiego, Urzędu Wojewódzkiego i Narodowego Banku Polskiego. Wg twórców koncepcja wpasowuje się w Mechanizm Norweski ratowania dóbr dziedzictwa narodowego. Fundusze unijne są refundacją kosztów poniesionych, dlatego rozważano możliwość zaciągnięcia kredytów pomostowych, udzielanych przez banki, gdy beneficjentem jest samorząd.
Zakres projektu: Turczynek jest położony na granicy 3 gmin Milanówek Podkowa Leśna i Brwinów, co daje mu charakter ośrodka ponadregionalnego. Stanowi wspólną całość z parkiem, co jest unikalnym walorem. Położony w Milanówku i współgra z ideą oraz koncepcją miasta-ogrodu. Turczynek jako zabytek architektoniczno-przyrodniczy otwiera szereg możliwości.
W planach uwzględniono następujące funkcje: ponadregionalny ośrodek kulturotwórczy, w którym prowadzono by warsztaty rysunku, rzeźby, warsztaty fotograficzne, czytelnię prasową, spotkania autorskie, spotkania z ciekawymi ludźmi - aktorami, podróżnikami, naukowcami, letnie kameralne koncerty, galerię, spotkania architektoniczne i plenery, co pozwoliłoby nawiązać międzynarodowe kontakty; w zakresie architektury i współpracy. Swoje siedziby miałyby tam środowiska pracy twórczej i organizacje ekologiczne. byłby także punkt informacji turystycznej i kulturalnej regionu.

Po prezentacji koncepcji zagospodarowania Turczynka mieszkańcy zadawali pytania osobom je przedstawiającym oraz przedstawicielom władz. Oto najciekawsze pytania i odpowiedzi:

Pytania do dyrektor Szpitala zachodniego - Krystyny Płukis:
Czy nie obawia się Pani, że przy obecnym zadłużeniu szpitala, przekazanie Turczynka szpitalowi może spowodować szybkie jego przejęcie przez wierzycieli?
Krystyna Płukis: Nie obawiałabym się wpływu zadłużenia szpitala na naszą koncepcję. Przewidujemy w niej to, że Turczynek będzie funkcjonował w innej formule prawnej. Powołamy spółkę prawa handlowego, której właścicielem będzie w 100% Powiat. Ponadto w tejże spółce mogą mieć udział wszystkie gminy.

Czy nie sądzi Pani, że tańszym rozwiązaniem byłoby zbudowanie ZOL-u przy szpitalu?
Krystyna Płukis: Jeżeli UE da pieniądze na nowy obiekt, to jego wybudowanie będzie szybsze i tańsze, ale obecnie pieniądze unijne są przeznaczone jedynie nie rewitalizację starych obiektów.

Pytania do Starosty Marka Wieżbickiego:
W jaki sposób zostaną wykorzystane walory architektoniczne Turczynka po jego przeznaczeniu na szpital? W tej koncepcji istnieje poważne zagrożenie dla walorów architektury Turczynka
Marek Wieżbicki: Nie ma takiego zagrożenia, bo pracujemy cały czas z konserwatorem zabytków.

Czy istnieje ośrodek służący integracji miast i gmin powiatu i czy może być to Turczynek?
Marek Wieżbicki: Odpowiem przewrotnie: dziś Powiat składa się z 6 gmin, a niedługo może składać się z 3 czy z 13, więc o integracji gmin w świetle Turczynka może nie mówmy.

Pytania do Burmistrza Milanówka Jerzego Wysockiego:
Jaką kwotę mógłby przeznaczyć Pan na renowację Turczynka przy realizacji koncepcji przedstawionej przez Stowarzyszenie na Rzecz Miast-Ogrodów?
Jerzy Wysocki: Turczynek jest własnością Powiatu i to od jego decyzji zależy to, czy gmina zaangażuje środki, czy nie. Taka logika działań wynika z wielości zadań do realizacji w obecnej kadencji. Powiem wyraźnie - Turczynek nie jest zadaniem priorytetowym gminy, choć jest wymieniony na liście zadań Starostwa.

Pytanie do prezesa Związku Polskich artystów Plastyków Jerzego Biernata:
Jakie potrzeby kulturowe społeczności lokalnej byłyby zaspakajane w razie realizacji koncepcji ZPAP?
Jerzy Biernat: ZPAP działa poprzez Statut. Przetrwał 2 wojny światowe i w sowich ośrodkach działa z korzyścią dla lokalnych społeczności. Chcę podkreślić, że Milanówek ma atut światowej miary, jakim jest jedwab. Zmierzam do tego, że projekt został tak przygotowany, aby spełniać rolę obiektu społecznego i zapewniać dostęp środowisku lokalnemu i wszystkim chętnym do naszych ekspozycji. Mamy ogromne zbiory i te zbiory chcemy zlokalizować w różnych miejscach. Jeśli Milanówek chce i wyrazi akceptację dla pomysłu, to możemy tu zorganizować akademię niemal na poziomie Akademii Wilanowskiej i zbiory te udostępnić w Turczynku. Stworzenie Akademii Milanowskiej to jest szansa dla rozwoju miasta i jego promocji na cały świat poprzez nasze galerie, wystawy i publikacje.
Reasumując, nasza koncepcja jest oparta o nasze pragmatyczne działania. Takich obiektów mamy kilkanaście na terenie całego kraju – w Toruniu jest to kwartał ulicy, która pamięta czasy Kopernika, we Wrocławiu jest to bardzo zabytkowa ulica, w Krakowie to Dom Plastyka itd. – wszystkie te ośrodki są dostępne dla mieszkańców. Marzy nam się stworzenie ośrodka dla ekspozycji sztuki współczesnej, ale na miarę europejską.

Pytania do wszystkich osób prezentujących koncepcje:

A co będzie, jeśli nie znajda się środki i dotacje, o których państwo mówicie? Jerzy Biernat: Należy pamiętać, że obiekt wymaga natychmiastowych działań renowacyjnych – zewnętrznych i wewnętrznych, trzeba zabezpieczyć tynki, wymienić instalacje ogrzewania i kanalizacji, ale dochodzą jeszcze koszta ekspertyz konserwatorskich – to jest ogrom prac, które muszą być realizowane etapowo. Ministerstwo Kultury realizuje głównie renowację dużych obiektów takich jak Wawel, posiadanie zabytkowych budowli to jest ogromne obciążenie finansowe, ale mamy środki finansowe, aby przystąpić do zabezpieczenia najważniejszy prac. Krystyna Płukis: Szpital nie ma środków, aby natychmiast zainwestować w renowację Turczynka, ale myślę, że byłby bardzo zainteresowany udziałem w tej spółce sam Pan Marszałek województwa, więc jest to jedna z form finansowania, z której można byłoby skorzystać. Stowarzyszenie na Rzecz Miast–Ogrodów: Jesteśmy bezgotówkowi i nie możemy gwarantować jakiegokolwiek finansowania, natomiast zrobiliśmy dobre rozpoznanie, co do możliwości pozyskania środków unijnych. Nasza koncepcja jest dobrze osadzona w realiach i takie środki na 99% pozyskamy. Środki na ratowania dziedzictwa narodowego są zabezpieczone w funduszach unijnych. Nie ma żadnych dróg pośrednich. Trzeba dobrze sporządzić wniosek. Boję się działań typu tymczasowego i na raty. Ten obiekt wg naszej wiedzy wymaga kompleksowej całościowej rewitalizacji. A fundusze unijne uciekają.

Ile miesięcznie będzie kosztowało utrzymanie obiektu? Jerzy Biernat: Roczne utrzymanie 360 - 500 tys zł. jednego obiektu, do tego dochodzi utrzymanie etatowe i najważniejsze - utrzymanie parku jako integralnej części Turczynka – tu mówimy o kwocie 400 do 500 tys, zł rocznie na utrzymania drzewostanu. Krystyna Płukis: 20 -30 tys miesięcznie bez kosztów utrzymania parku. Anna Krawczyk: 54 tys miesięcznie - są to koszty dopasowane do naszej koncepcji.

Pani Krystyna Płukis dodała jednak, że uszanuje każdą decyzję społeczną na temat Turczynka. Szpital nie będzie forsował swojej koncepcji za wszelką cenę.

Podsumowaniem debaty mogłyby być dwie wypowiedzi.
Krzysztof Sankiewicz - radny powiatowy z rejonu Podkowy Leśnej: - Turczynek jest jedną z najważniejszych spraw dotyczących naszej społeczności. W tej dyskusji brakuje mi jednej rzeczy, na komisji promocji zaprezentowano 11 programów unijnych, z których można pozyskać środki. Jest to najprawdopodobniej ostatni rok, w którym można pozyskać dotacje unijne na ten cel. Przedstawione koncepcje są bardzo ciekawe, natomiast nie mają żadnego znaczenia, jeśli nie będą za nimi szły przynajmniej propozycje, z jakich funduszy należy skorzystać i jaki jest plan pozyskania środków. Wymieniono dwa fundusze Norweski i Szwajcarski – 16 kwietnia upływa termin składania wniosków na pozyskania środków z tego pierwszego i nikt chyba nie zdąży ich złożyć. Wydaje mi się, że wygra ta koncepcja, która w sposób zdecydowany zdobędzie środki na renowację tego obiektu. Justyna Mietelska – mieszkanka Milanówek: - Ja bardzo chciałabym zachęcić Pana profesora Biernata do opracowania do końca swojej koncepcji, przedstawienia możliwości finansowych, bo prawdę mówiąc, tylko Pan z tego grona reprezentuje pieniądze.

Sprawa Turczynka interesuje bardzo wiele osób. Spore wrażenie i zaufanie wzbudziła w mieszkańcach najnowsza koncepcja Związku Polskich Artystów Plastyków. Jedno jest pewne - Rada Powiatu chce sprawę zagospodarowania Turczynka rozwiązać jak najszybciej. Może wreszcie w tym roku zapadną ważne, mądre decyzje.

Relację przygotowała Elżbieta Tryburcy