Prace nad uchwałą antysmogową dla Mazowsza nabierają tempa. Właśnie trwa analiza dokumentacji eksperckiej. Od 20 lipca ruszają konsultacje społeczne. – Chcemy aby mieszkańcy Mazowsza i samorządy wzięli czynny udział w dyskusji nad tym dokumentem. Na szali jest nasze zdrowie. Z drugiej strony musimy wspólnie zastanowić się nad narzędziami i tempem zmian. Tak, aby były one realne i możliwe do udźwignięcia. Dlatego konsultacje prowadzone będą w całym regionie – podkreśla marszałek Adam Struzik.

Co truje na Mazowszu?

Przedwczoraj Sejmik Województwa Mazowieckiego przyjął aktualizację uchwalonych w 2013 r. programów ochrony powietrza. Jednym z działań naprawczych jest przygotowanie i przyjęcie przez Sejmik Województwa Mazowieckiego uchwały antysmogowej. To kluczowy dokument wskazujący priorytety regionu w walce z groźnymi dla zdrowia zanieczyszczeniami powietrza. Co jest największym problemem Mazowsza? Główną przyczyną przekroczeń jest tzw. niska emisja, czyli emisja pochodząca ze spalania paliw stałych w piecach lub kotłach domowych oraz drewna w kominkach. Pozostałe rodzaje emisji mają zdecydowanie mniejszy udział w tych stężeniach. Nieco inaczej sytuacja wygląda w aglomeracji warszawskiej. Na obrzeżach przeważa tu wpływ niskiej emisji  zarówno lokalnej, jak i napływowej z sąsiednich gmin. W centrum miasta problemem jest natomiast niska emisja komunikacyjna, która z roku na rok rośnie mimo budowy obwodnic czy rozbudowy komunikacji zbiorowej. Za przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłów i ditlenku azotu w Warszawie odpowiada głownie transport. Największym problemem są przestarzałe auta, nieodpowiednia infrastruktura drogowa oraz nieekonomiczny, często agresywny styl jazdy. Ciągle także zbyt niski  jest stopień wykorzystania paliw i napędów przyjaznych dla środowiska (np. transport rowerowy i pieszy), a także zbiorowego transportu miejskiego oraz transportu kolejowego.

Postępy prac

Prace nad uchwałą antysmogową trwają od ubiegłego roku. Po etapie ankietyzacji mazowieckich gmin, w prace zaangażowani zostali eksperci Biura Studiów i Pomiarów Proekologicznych „Ekometria” Sp. z o.o., którzy na podstawie badań, analiz i wyników modelowania, opracowali dokumentację, która stała się podstawą do projektu uchwały. Dokumentacja obejmuje obszar całego województwa mazowieckiego, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów, w których występują przekroczenia poziomów dopuszczalnych i docelowych stężeń substancji w powietrzu.

Ruszają konsultacje

Projekt uchwały zostanie poddany konsultacjom społecznym oraz opiniowaniu przez samorządy powiatowe i gminne. – Pierwsze konsultacje rozpoczną się 20 lipca. Już dziś podajemy ten termin, ze względu na zbliżający się okres wakacyjny i urlopowy. Oczywiście, informacja o rozpoczęciu konsultacji zostanie także zamieszczona na stronie internetowej samorządu województwa (www.mazovia.pl). Nie chcemy jednak ograniczać się tylko do działań wymaganych prawnie. Zamierzamy zorganizować w miastach subregionalnych spotkania informacyjne. Będzie to okazja do zainicjowania debaty publicznej na ten temat – podkreśla Marcin Podgórski, dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami oraz Pozwoleń Zintegrowanych i Wodnoprawnych urzędu marszałkowskiego.

Planowane działania

Aby stan powietrza na Mazowszu mógł ulec poprawie, zdaniem ekspertów, konieczne jest wprowadzenie pewnego typu ograniczeń, co do jakości instalacji grzewczych, jak i spalanych w nich paliw. Aby zmiany były odczuwalne dla wszystkich mieszkańców regionu, ograniczenia powinny zostać wprowadzone na terenie całego województwa mazowieckiego. Rodzaje instalacji, których uchwała ma dotyczyć to w szczególności kotły, w których spalane są paliwa, dostarczające ciepło do kaloryferów w budynkach oraz ogrzewacze typu kominki, piece, nagrzewnice powietrza. Właściciele tych instalacji powinni móc wykazać, że  ich piece spełniają określone w  uchwale wymagania.

Planuje się, że uchwała wejdzie w życie 1 listopada 2017 r. A zatem wszystkie instalacje, które będą instalowane od 1 listopada 2017 r. powinny spełniać wymagania rozporządzeń Komisji UE.

Właściciele urządzeń zainstalowanych przed 1 listopada 2017 r. będą mieli czas na dostosowanie ich do nowych wymogów. Kotły, które nie spełniają wymogów w zakresie sprawności cieplnej i emisji zanieczyszczeń określonych dla klasy 3, 4 lub 5 według normy PN-EN 303-5:2012 (tzw. kopciuchy) będą mogły być eksploatowane do 31 grudnia 2022 r. Natomiast kotły, które spełniają wymagania w zakresie sprawności cieplnej i emisji zanieczyszczeń określonych dla klasy 3 lub klasy 4 według tej normy, będą mogły funkcjonować do 31 grudnia 2027 r. Użytkownicy kominków, pieców, nagrzewnic mogą je eksploatować do 31 grudnia 2022 r., chyba, że osiągają one sprawność cieplną na poziomie co najmniej 80 proc. lub zostaną wyposażone w urządzenia zapewniające redukcję emisji pyłu. Dane techniczne dotyczące urządzeń powinny być zawarte m.in. w dokumentacji technicznej urządzenia lub instrukcji dla instalatorów i użytkowników.

Dużym problemem jest ciągle brak regulacji na poziomie krajowym dotyczących jakości paliw stałych dopuszczonych do stosowania. Dlatego w projekcie uchwały wprowadzono ograniczenia, co do stosowania paliw stałych. Na Mazowszu planuje się zakazać spalania: mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem, węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla, paliw, w których udział masowy węgla kamiennego o uziarnieniu 0-3 mm wynosi powyżej 15 proc. oraz paliw zawierających biomasę o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20 proc.

Ponadto projekt uchwały wprowadza rozwiązania techniczne dla kotłów, w których spalane są paliwa. Proponuje się dopuszczenie do eksploatacji instalacji, w których możliwie jest wyłącznie automatyczne podawanie paliwa, za wyjątkiem instalacji zgazowujących paliwo.

Uchwała dopuszcza także eksploatację instalacji dostarczających ciepło do systemu centralnego ogrzewania (w szczególności kotłów) pod warunkiem braku technicznych lub ekonomicznych możliwości podłączenia obiektu budowlanego do sieci ciepłowniczej centralnej lub sieci gazowej.

Uchwała nie wprowadza okresów obowiązywania ograniczeń i zakazów – mają one obowiązywać przez cały rok.

Brak odpowiednich uregulowań na szczeblu rządowym

Niestety, szereg barier – prawnych, technicznych i finansowych utrudnia samorządom skuteczne działania. Chodzi m.in. o brak podstaw prawnych do przygotowywania programów ograniczenia niskiej emisji. Marcin Podgórski, dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami oraz Pozwoleń Zintegrowanych i Wodnoprawnych urzędu marszałkowskiego zauważa również, że problemem jest brak możliwości nałożenia przez samorządy wojewódzkie obowiązku realizacji działań naprawczych przez samorządy gminne i powiatowe, ale także niewystarczające regulacje prawne w zakresie kontrolowania osób fizycznych, brak krajowych uregulowań prawnych w odniesieniu do wymagań emisyjnych z instalacji spalania paliw o mocy do 1 MW czy dostępność w handlu węgla niskiej jakości.

Kontrola

Zadania kontrolne będą prowadzone przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, straże gminne, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, policję, inspektorów nadzoru budowlanego. Sankcją karną stosowaną w przypadku naruszenia postanowień uchwały, określoną w ustawie Prawo ochrony środowiska, jest kara grzywny.