19 sierpnia rusza III edycja Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim. Tegoroczna odsłona poświęcona jest roli kobiet w symbolice, kulturze, sztuce, literaturze oraz tradycjach żydowskich i izraelskich.

Już od trzech lat Stowarzyszenie Nowa Kultura i Edukacja oraz Wydawnictwo Taurus Edukacja i Kultura zapraszają do Grodziska Mazowieckiego na trwający tydzień Festiwal Kultury Żydowskiej. W ciągu siedmiu dni, od 19 do 25 sierpnia, odbędą się spotkania literackie, warsztaty kulinarne, edukacyjne i dźwiękowe, pokazy filmowe organizowane we współpracy z Warsaw Jewish Film Festival, wykłady i panele eksperckie oraz wystawy i koncerty. Istotnym punktem dla zachowania żydowskiej tożsamości miasta będą w szczególności koncert tria Bastarda, wystawa poświęcona rodzinie Frejdlich i Ewie Partum, spotkanie z potomkami grodziskich rodzin żydowskich z Belgii, Francji i Izraela oraz otwarcie zewnętrznej instalacji upamiętniającej rodzinę Gerecht oraz belgijskich Żydów zgładzonych w Holokauście.

W tym roku Festiwal Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim: di FROJ | Kobieta odbywać się będzie w 4 lokalizacjach: Namiocie festiwalowym (park im. hr. Skarbków), Galerii FKŻ na Dworcu Kolejowym, w Bibliotece Publicznej (budynek Mediateki, ul. 3 Maja 57) oraz w restauracji The Park (budynek Mediateki, ul. 3 Maja 57), w której przez cały okres trwania Festiwalu odbędzie się Tydzień kuchni izraelskiej.

LITERATURA

W tym roku odbędą się aż cztery spotkania wokół książek. W dniu otwarcia Festiwalu w Grodzisku pojawi się Agata Tuszyńska, autorka takich książek jak Oskarżona Wiera Gran, Żongler. Romain Gary czy Mama zawsze wraca. To właśnie wokół tego ostatniego tytułu, wydanego przez Dwie Siostry, toczyć się będzie spotkanie. W sobotę 20 sierpnia spotkamy się z Mariuszem Szczygłem, w niedzielę, podczas rodzinnego pikniku, dr Agnieszka Szurek ze Stowarzyszenia Odkrywamy Bliskie Historie, opowie o Kuchni Grodziska. Podczas FKŻ w Grodzisku pojawią się również Zofia Zięba i Krzysztof Modelski, którzy dla wydawnictwa Fame Art przełożyli książki Ester Kreitman Singer i Izraela Joszuy Singera. Rozmowę poprowadzi Roman Kurkiewicz. W środku tygodnia odbędzie się spotkanie autorskie z Karoliną Sulej, autorką bestselerowej książki Rzeczy osobiste. Partnerem literackiej części Festiwalu jest Biblioteka Publiczna Gminy Grodzisk Mazowiecki. Spotkania z Agatą Tuszyńską, Karoliną Sulej i Mariuszem Szczygłem poprowadzi Magdalena Żerek (Biblioteka Publiczna / portal CzytamTo).

RELIGIA

Rabini? Naturalnie, ale… rabinki? TAK! Małgorzata Kordowicz z Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, w dniu otwarcia Festiwalu – jeszcze przed Szabatem –wyjaśni, jakim sposobem kobiety mogą być rabinkami. Z kolei rabin Icchak Rapoport z Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie opowie o roli kobiet w judaizmie.

Spotkanie z rabinką Małgorzatą Kordowicz odbędzie się 19 sierpnia o godzinie 17 (jeszcze przed Szabatem).

Spotkanie z rabinem Icchakiem Rapoportem odbędzie się 24 sierpnia w Bibliotece Publicznej.

MUZYKA

Dowodzone przez Pawła Szamburskiego Bastarda trio, na specjalne zamówienie Festiwalu, opracowuje koncertową wersję nigunów sławnej chasydzkiej dynastii Szapiro z Grodziska. Dynastię założył w XIX w. Elimelech Szapiro, jej członkami byli Kalonimus czy Izrael Szapiro. Dzięki wzmożonej pracy w Izraelu, organizatorom udało się znaleźć nagrania i zapisy nigunów, które 21 sierpnia zostaną zaprezentowane na żywo.

Przed Bastardą wystąpi Kapela Timingeriu z repertuarem Gadzie i Goje. Reprezentanci Karrot Kommando to wybuchowa fuzja muzyki żydowskiej i cygańskiej.

Skoro tematem Festiwalu są kobiety, w muzycznym line-upie nie mogło ich zabraknąć. Anna Riveiro, pierwsza polska kantorka, oraz norweska artystka Bente Kahan zaprezentują swoje programy autorskie.

Pierwszego dnia Festiwalu w Grodzisku pojawi się również łódzki DJ, właściciel kultowego klubu P29, Blumental z setem Women Tracks (disco / house).

Muzyczna część Festiwalu odbywa się w dniach 19-21.08.

PIKNIK

Trzeci dzień festiwalu (niedziela) poświęcony będzie rodzinom w dosłownym znaczeniu. Odbędzie się piknik rodzinny, podczas którego przeprowadzone zostaną warsztaty z zaplatania chałek (prowadzone przez Hannę Kossowską z Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie), warsztaty edukacyjne z dr Haliną Postek z Muzeum Getta Warszawskiego oraz gry plenerowe dla dzieci. Na uczestników czekać będzie poczęstunek zagwarantowany przez partnerów Festiwalu, restaurację The Park i piekarnię Putka. Podczas pikniku stowarzyszenie Odkrywamy Bliskie Historie będzie zbierać rodzinne przepisy z Grodziska. W nagrodę czekać będą sadzonki ziół od Baziółki.

TO TAKŻE NASZE DZIEDZICTWO

Grodzisk przez setki lat zamieszkiwała społeczność żydowska, przez wiele lat odsetek Żydów stanowił większość wszystkich mieszkańców. Dlatego istotnym punktem upamiętniania żydowskiej historii jest przedstawianie rodzin, które to miasto współtworzyły. W ubiegłym roku zaprezentowano wystawę poświęconą rodzinie Gerecht. W tym roku, dzięki wsparciu Ambasady Belgii w Polsce oraz Fundacji PZU, powstanie całoroczna zewnętrzna instalacja poświęcona rodzinie Gerecht oraz belgijskim Żydom zamordowanym w Shoah. Instalacja znajdzie się przy ulicy Harcerskiej. Ponadto stowarzyszenie Nowa Kultura i Edukacja oraz Wydawnictwo Taurus Edukacja i Kultura wydadzą dziennik Bronisławy (Brandli) Gerecht z lat 1915-1917. Odsłonięcie instalacji odbędzie się 20 sierpnia. Wydarzenie wzbogaci występ Mai Luxenberg, artystki, aktorki i performerki, która odczyta fragmenty Mojego dziennika Bronki Gerecht.

19 sierpnia, w specjalnie przygotowanej przestrzeni na Dworcu Kolejowym w Grodzisku Mazowieckim (ul. 1 Maja 4) otwarta zostanie Galeria FKŻ, w której będzie można zapoznać się z historią rodziny Frejdlich. Frejdlichowie byli związani z Grodziskiem od XX wieku, mieszkając w Willi Niespodzianka. Maurycy Frejdlich, dziadek jednej z najbardziej znanych polskich artystek sztuki współczesnej Ewy Partum, był lokalnym radnym i prezesem OSP w Grodzisku. W przygotowaniu wystawy pomogli Jerzy Matczak i Piotr Zegarski z Ochotniczej Straży Pożarnej w Grodzisku.

Jak wyglądała żydowska historia Grodziska? Dotychczas znaliśmy ledwie fragmenty, wspomnienia, krótkie i suche fakty. Ale w 1936 roku Salomon Neuhaus postanowił spisać historię miasta, przedstawiając ją w ujęciu żydowskim. Tłumaczenie zapisanej w jidysz historii przygotowała dr Martyna Steckiewicz. Teraz, dzięki tekstowi Salomona Neuhausa, możemy dowiedzieć się, jak funkcjonowało miasto i czy faktycznie było sztetlem.

20 sierpnia w Grodzisku pojawią się również potomkowie i potomkinie byłych żydowskich rodzin z tego miasta. Podczas spotkania Byliśmy z Grodziska będzie można wysłuchać historii rodzin Rozenblum (Francja), Fogiel (Francja/Izrael) i Gerecht (Belgia). Wstęp poświęcony historii miasta wygłosi Janusz Sobieraj, historyk miejski i honorowy obywatel Grodziska. Podczas spotkania odbędzie się premiera publikacji Byliśmy z Grodziska, poświęconej żydowskim rodzinom z Grodziska.

25 sierpnia poświęcony będzie żydowskiemu cmentarzowi w Grodzisku. Najpierw Maciej Wirmański (wytwórnia Szara Reneta) przeprowadzi warsztaty z field recordingu (nagrania terenowe), by następnie w Bibliotece Publicznej spotkać się z Magdaleną Budą i Krzysztofem Bielawskim, w którym festiwalowi eksperci i ekspertki opowiedzą o znaczeniu symboli wykutych na macewach oraz historii cmentarza w Grodzisku. Podczas spotkania zostanie zaprezentowany folder z symboliką macew.

Corocznie Festiwal stara się prezentować historie Żydów z innych miast. W 2021 roku rozmawiano o Żydach z Konstancina, Jeziorny i Skolimowa oraz Łodzi. W tym roku zostanie przybliżona historia żydowskiego Brwinowa. Spotkanie z panem Grzegorzem Przybyszem z Towarzystwa Przyjaciół Brwinowa oraz Jakubem Bendkowskim z Żydowskiego Instytutu Historycznego w niedzielę, 21 sierpnia.

Cały program dostępny jest na www.festiwalkulturyzydowskiej.pl